Die fünfzehnte Lektion > Der Kalender ( Kalendarz )

 

Nach der Pause kommen die Mädchen ins Zimmer. Es läutet wieder. Die Mädchen stehen auf. Willi kommt herein und grüßt mit den Worten: "Guten Tag, meine Schülerinnen!". Diese antworten: "Guten Tag, Herr Lehrer!". Dann setzen sie sich. Es beginnt die Stunde.	Po przerwie dziewczęta przychodzą do pokoju. Odzywa się znowu dzwonek. Dziewczęta powstają. Willi wchodzi i pozdrawia słowami: "Dzień dobry, moje uczennice!" Te odpowiadają: "Dzień dobry, panie nauczycielu!". Potem siadają. Zaczyna się lekcja.
Willi: Ich habe einen kleinen Kalender. Man trägt ihn in der Tasche. Deshalb heißt er Taschenkalender. Ich nehme jetzt aus der Tasche meinen Kalender heraus. Ich öffne ihn. Was siehst du, Gretchen?	Willi: Mam mały kalendarzyk. Nosi się go w kieszeni. Dlatego nazywa się kalenda- rzykiem kieszonkowym. Wyjmuję teraz z kieszeni mój kalendarzyk. Otwieram go. Co widzisz, Małgosiu?
Gretchen: Ich sehe zwei Seiten.	Małgosia: Widzę dwie stronice.
Willi: Was steht auf jeder Seite oben? Lies, Hilde!	Willi: Co jest na każdej stonicy u góry? Przeczytaj, Hildo!
Hilde: Mai 1957.	Hilde: Maj 1957.
Willi: Auf jeder Seite stehen auch die Namen der Tage. Wieviel Tage sind es? Zähle gut,  Gretchen!	Willi: Na każdej stronicy są także nazwy dni. Ile jest to dni? Policz dobrze,  Małgosiu!
Gretchen: Sieben Tage.	Małgosia: Siedem dni.
Willi: Richtig. Die sieben Tage machen eine Woche. Sag', Hilde, wie heißen diese Tage?	Willi: Dobrze. Siedem dni stanowi tydzień. Powiedz, Hildo, jak nazywają się te dni?
Hilde: Sie heißen: Montag, Dienstag, Mittwoch, Donnerstag, Freitag, Samstag und Sonntag.	Hilde: Nazywają się: poniedziałek... i niedziela.
Willi: Schön. Oben steht: Mai. Was ist Mai?	Willi: Pięknie. U góry czytamy (stoi) maj. Czym jest maj?
Hilde: Der Mai ist ein Monat. Zwölf Monate machen ein Jahr.	Hilde: Maj jest miesiącem. 12 miesięcy tworzy rok.
Willi: Wie heißen die zwölf Monate?	Willi: Jak się nazywa tych 12 miesięcy.
Hilde: Sie heißen: Januar, Februar, März, April, Mai, Juni, Juli, August, September, Oktober, November, Dezember.	Hilde: Nazywają się one: styczeń... grudzień.
Willi: Wieviel Tage hat jeder Monat?	Willi: Ile dni ma każdy miesiąc?
Hilde: Jeder Monat hat 30 oder 31 Tage.	Hilde: Każdy miesiąc ma 30 albo 31 dni.
Willi: Welche Monate haben 30 Tage?	Willi: Które miesiące mają 30 dni?
Hilde: 30 Tage haben: April, Juni, September und November.	Hilde: 30 dni mają: kwiecień, czerwiec, wrzesień i listopad.
Willi: Welche Monate haben 31 Tage?	Willi: Które miesiące mają 31 dni?
Hilde: 31 Tage haben: Januar, März, Mai, Juli, August, Oktober und Dezember.	Hilde: 31 dni mają: styczeń, marzec, maj, lipiec, sierpień, październik i grudzień.
Willi: Wieviel Tage hat der Februar?	Willi: Ile dni ma luty?
Hilde: In diesem Jahre hat er nur 28 Tage. Manchmal hat er aber 29 Tage.	Hilde: W tym roku ma on tylko 28 dni. Niekiedy ma jednak 29 dni.
Willi: Schön. Geh jetzt an die Tafel, nimm die Kreide und schreibe die Namen der Monate an die Tafel.	Willi: Pięknie. Idź do tablicy, weź kredę i  napisz nazwy miesięcy na tablicy!
Hilde: (steht auf, geht an die Tafel, nimmt  die Kreide und schreibt; dann fragt sie): Ist es richtig?	Hilde: ( wstaje, idzie do tablicy, bierze  kredę i pisze; potem pyta ): Czy to jest  dobrze?
Willi: Nein, es ist nicht richtig. Ich sehe zwei  Fehler.	Willi: Nie, to nie jest dobrze. Widzę dwa  błędy.
Hilde: Ja, ich sehe sie auch - in den Wörtern "März" und "Mai". Ich lösche diese zwei Wörter mit dem Lappen aus und schreibe sie dann richtig an ... So!	Hilde: Tak, ja je także widzę - w słowach "marzec" i "maj". Wymażę te dwa słowa szmatką i napiszę je potem poprawnie... Tak.
Willi: Ja, so schreibt man diese Wörter.  Gretchen, wische die Tafel mit dem Schwamme ab! - Unsere Stunde ist zu Ende. Es ist Pause. Geht wieder auf den Hof! Seid aber unten nicht zu laut! Man schreit doch nicht so viel in der Pause! Auf Wiedersehen!	Willi: Tak, w ten sposób (so) piszę się te słowa. - Małgosiu, wytrzyj tablicę gąbką!  - Nasza lekcja skończyła się. Jest przerwa. Idźcie znowu na podwórze! Nie bądźcie  jednak na dole za głośne! Nie krzyczy się przecież tak dużo na pauzie! Do widzenia!
Hilde und Gretchen: Auf Wiedersehen!	Hilde i Małgosia: Do widzenia!

 

Słówka

 

abwischen, du wisch(e)st ... ab - wytrzeć, zetrzeć; mit dem Schwamme abwischen - zetrzeć gąbką
anschreiben, du schreibst ... an - wypisać, napisać
der April - kwiecień
der August - sierpień
auslöschen, du lösch(e)st ... aus - wymazać; mit dem Lappen auslöschen - wymazać szmatką
deshalb - dlatego
der Dezember - grudzień
der Dienstag - wtorek
der Donnerstag - czwartek
der Februar - luty
der Freitag - piątek
heraus - z wewnątrz
herausnehmen, du nimmst ... heraus - wyjąć, wyjmować
der Hof (Höfe) - podwórze 
ihn - go, jego
ins - in das
der Januar (Januare) - styczeń
der Juli (s) - lipiec
der Juni (s) - czerwiec
der Kalender - kalendarz
der Mai (e) - maj
man, zaimek nieokreślony (nie tłumaczy się) ; man trägt ihn - nosi się go
manchmal - niekiedy
der März (e) - marzec
der Mittwoch (e) - środa
der Monat (e) - miesiąc
der Montag (e) - poniedziałek
nach (der Pause) - po (pauzie)
der November - październik
oben - na górze, u góry
der Oktober - październik
der Samstag (e) - sobota
schreien, du schreist - krzyczeć
die Seite (n) - strona, stronica
der September - wrzesień
der Sonntag (e) - niedziela
der Tag (e) - dzień
Tasche - kieszeń
der Taschenkalender - kalendarz kieszonkowy
tragen, du trägst - nieść, nosić
unten - na dole, u dołu
welcher -e, -es ? - który? -a? -e?
die Woche (n) - tydzień
das Wort (es) - słowo
Wörter - słówko, słowo (luźne, poza zdaniem)

 

Wyrażenia

 

eine Woche machen - stanowić, tworzyć tydzień
an die Tafel schreiben - pisać na tablicy

 

Gramatyka

 

1. Odmiana mocna rzeczowników.

 

Rodzaj męski
l.poj	(a) M. der Vater D. des Vaters  C. dem Vater  B. den Vater	(b) Tag Tag(e)s Tag(e)  Tag	(c) Mann Mann(e)s  Mann(e) Mann
l.mn	M. die Väter D. der Väter C. den Vätern  B. die Väter	Tage Tage Tagen Tage	Männer Männer Männern Männer

 

Rodzaj nijaki
l.poj	(d) M. das Fenster D. des Fensters  C. dem Fenster B. das Fenster	(e) Jahr Jahr(e)s Jahr(e)  Jahr	(f) Mann Mann(e)s  Mann(e) Mann
l.mn	M. die Fenster D. der Fenster C. den Fenstern B. die Fenster	Jahre  Jahre Jahren Jahre	Wörter Wörter Wörtern Wörter

 

Rodzaj żeński
l.poj	(g) M. die Mutter D. der Mutter C. der Mutter B. die Mutter	(h) Hand Hand Hand  Hand
l.mn	M. die Mütter D. der Mütter C. den Müttern B. die Mütter	Hände  Hände  Händen  Hände

 

Cechy odmiany mocnej:
1) -(e)s w dopełnieniu l.poj (r.męski i nijaki);
2) -, -e, -er w mianowniku l.mn (w r. żeńskim końcówka -er nigdy nie występuje);
3) w l.mn. występuje często przegłos.

 

Oprócz tego na podstawie powyższych wzorów ustalić można pewne cechy odmiany rzeczowników w języku niemieckim w ogóle. Cechy te są następujące:
1) Rzeczowniki rodzaju żeńskiego nie przybierają w l.poj końcówek;
2) Biernik l.mn równa się we wszystkich trzech rodzajach mianownikowi l.mn.
3) Biernik l.poj równa się mianownikowi l.poj w r.żeńskim i nijakim.
4) Celownik l.mn. kończy się zawsze na -n.

 

Uwaga: Użycie samogłoski e jako części końcówki dopełniacza l.poj. i jako pełnej końcówki celownika l.poj zależy w większości tylko od mówiącego i piszącego.
Możemy więc mówić i pisać:
des Tages i des Tags
dem Tage i dem Tag

Musimy jednak zawsze pisać:
des Onkels, des Ofens, des Lehrers
dem Onkel, dem Ofen, dem Lehrer.

 

 

 

2. Podmiot nieokreślony man.

 

Man trägt den Kalender in der Tasche.
So schreibt man diese  Wörter.
Man schreit doch nicht so viel in der Pause.

 

Tłumacząc te zdania na język polski mówimy: nosi się, pisze się, krzyczy się. Nie mówimy natomiast, kto nosi, pisze, krzyczy. Zdania te więc w języku polskim nie mają podmiotu i dlatego nazywają się zdaniami bezpodmiotowymi. 
W języku niemieckim nie ma z zasady zdań bez podmiotu. Dlatego też i w niemieckich odpowiednikach tego rodzaju zdań polskich bezpodmiotowych musi być podmiot. Jest nim nieodmienny zaimek nieokreślony man.

 

 

 

Ćwiczenia

 

I. Podać formy podstawowe rzeczowników według podanych wzorów gramatycznych:

 

r. męski (a): Bruder*, Federhalter, Fehler, Fußboden*, Großvater*, Kalender, Lappen, Lehrer, Morgen, Ofen*, Onkel, Schüler (b) Besuch, Bleistift, Freund, Gast*, Gegenstand*, Hof*, Hund, Monat, Platz*, Roman, Schmetterling, Schrank*, Schwamm*, Sohn*, Stuhl*, Teppich, Tisch;  r.nijaki (d): Mädchen, Märchen, Zimmer; (e): Gespräch, Heft, Stück; (f): Bild, Brett, Buch*, Gras*, Kind, Tintenfaß*; r.żeński (g): Großmutter*, Tochter*; (h): Bank*, Luft*, Wand*.

1) Rzeczowniki oznaczone znakiem * przegłaszają w l.mn.

 

II. Odmienić przynajmniej jeden rzeczownik każdej grupy.

 

III. Utworzyć zdania z podmiotem man:
Wzór : Wir wischen die Tafel mit dem Schwamme ab.
Man wischt die Tafel mit dem Schwamme ab.

 

1. Wir löschen manchmal ein Wort mit dem Lappen aus. 
2. Wir wohnen jetzt in der neuen Wohnung.
3. Wir führen heute mit den Gästen lange Gespräche.
4. Am morgen grüßen wir mit den Worten: guten Morgen!
5. Nach dem Besuch sagen wir: Auf Wiedersehen!

 

IV. Wymienić po kolei wszystkie dni tygodnia, odpowiadając na pytania:
Wzór: An welchem Tage liest du diesen Roman? Ich...
Ich lese diesen Roman am Samstag.

 

1. An welchem Tage lest ihr diese Märchen? Wir . . .
2. An welchem Tage liest er die Bücher? Er . . .
3. An welchem Tage lernst du sehr viel? Ich . . .
4. An welchem Tage lernt ihr zu wenig? Wir . . .
5. An welchem Tage zeichnest du in der Küche? Ich . . .
6. An welchem Tage schreibt ihr im Schlafzimmer? Wir . . .
7. An welchem Tage geht ihr in die Schule nicht? Wir . . .

 

V. Ułożyć pytania i odpowiedzieć na nie:
Wzór: Im September beginnen die Schulstunden (in welchem Monat? Was?)

In welchem Monat beginnen die Schulstunden? Im September . . .
Was beginnt im September? Die Schulstunden . . .

 

1. Im Juli und im August gehen die Schüler nicht in die Schule ( in welchem Monaten? wer? wohin?)
2. Im Juni ist es draußen sehr schön ( in welchem Monat? wo? wie? )
3. Im März und im April wächst das Gras schnell auf der Wiese (in welchem Monaten? was? wie? wo?).

 

VI. Ułożyć pytania i odpowiedzieć na nie:
Wzór: Der Lehrer tritt in die Klasse (ins Zimmer).
Tritt der Lehrer in die Klasse?
Ja der Lehrer tritt in die Klasse.
Tritt der Lehrer ins Zimmer?
Nein, der Lehrer tritt nicht ins Zimmer, sondern in die Klasse.

 

1. Der Name des Monats steht im Kalender oben (unten).
2. Die Schüler setzen sich in die Bänke (auf die Stühle).
3. Sie grüßen jetzt die Eltern (die Großeltern).
4. Jetzt beginnt die Stunde (die Pause).
5. Die Kinder schreien auf dem Hof (im Zimmer).

 

VII. Lies:
London         zählt 9 201 000 Einwohner (im Jahre 1951)
Paris             zählt 5 155 000 Einwohner (im Jahre 1954)
Moskau         zählt 4 839 000 Einwohner (im Jahre 1956)
Berlin            zählt 1 088 000 Einwohner (im Jahre 1971)
Budapest       zählt 1 781 000 Einwohner (im Jahre 1951)
Wien             zählt 1 766 000 Einwohner (im Jahre 1954)
Hamburg        zählt 1 757 000 Einwohner (im Jahre 1955)
Rom              zählt 1 739 000 Einwohner (im Jahre 1952)
Madrid           zählt 1 618 000 Einwohner (im Jahre 1950)
Athen            zählt 1 244 000 Einwohner (im Jahre 1951)
Bukarest        zählt 1 237 000 Einwohner (im Jahre 1956)
Kopenhagen   zählt 1 179 000 Einwohner (im Jahre 1952)
Stockholm      zählt 1 029 000 Einwohner (im Jahre 1954)
Warschau       zählt 1 001 000 Einwohner (im Jahre 1955)