Ustrój państwowy

Stolicą federalną jest Berlin, gdzie jest siedziba rządu federalnego (Bundesregierung), jednak część ministerstw znajduje się w Bonn. Część centralnych urzędów mieści się w innych miastach, m.in. Karlsruhe i Norymberdze. System polityczny Niemiec jest zorganizowany w oparciu o konstytucję (Verfassung), którą jest Ustawa Zasadnicza Niemiec (Grundgesetz) według zasady podziału władz (Gewaltenteilung).

Głową państwa jest prezydent federalny, wybierany przez Zgromadzenie Narodowe (złożonego z Bundestagu i Bundesratu - przedstawicieli krajów związkowych) na pięcioletnią kadencję. Jest możliwość jednokrotnego powtórzenia kadencji. Ma on czysto reprezentacyjne znaczenie - jest symbolem państwa, moderatorem. Nie ma prawa wetowania ustaw (może je jedynie odesłać do Trybunału). Posiada prawo mianowania ambasadorów i konsuli oraz wysuwania kandydatury kanclerza. Władzą ustawodawczą (die Legislative) jest Bundestag wraz z drugą izbą Radą Federalną Niemiec (Bundesrat). Bundestag wybierany jest co cztery lata w wyborach pięcioprzymiotnikowych: powszechnych, równych, bezpośrednich (jednostopniowych), tajnych i proporcjonalnych choć zasadniczo jest to system mieszany z zapewnieniem wejścia do parlamentu wszystkich kandydatów, którzy w swych okręgach uzyskali większość. Ustawowa liczba posłów liczy 598 (od zjednoczenia Niemiec do 2002 roku wynosiła 656), ale wskutek tego skomplikowanego systemu wyborczego ta liczba może zwiększać się o tzw. mandaty nadwyżkowe. Tak jest w Bundestagu XVI kadencji, który liczy 614 posłów. Posłowie grupują się we frakcjach, do tworzenia których potrzebne jest 5% ogólnej liczby posłów. Obecne frakcje to:

SPD
CDU/CSU
Związek 90/Zieloni
FDP
Die Linkspartei.

Bundestag na wniosek prezydenta dokonuje wyboru kanclerza i rządu, kontroluje jego prace, zatwierdza umowy międzynarodowe, uchwala ustawy, wybiera (wraz z Bundesratem) prezydenta. Na czele izby niższej stoi przewodniczący Bundestagu (wraz ze swoimi zastępcami). Obecnie jest nim Norbert Lammert z CDU.

Władzę wykonawczą (die Exekutive) stanowi rząd federalny z kanclerzem federalnym (Bundeskanzler) na czele. Pozycja kanclerza jest mocniejsza niż polskiego premiera. Ma on prawo bezpośrednio ingerować w prace swoich ministrów. Nie można pociągnąć całego rządu do odpowiedzialności poltycznej. Dzieje sie tak dlatego, że każdy z ministrów działa według wytycznych Kanclerza. Dopiero gdy Kanclerz zostanie pociągniety do odpowiedzielanosci za pomoca konstruktywnego wotum nieufości, wówczas rząd pośredno pociagnięty jest do odpowiedzialności Parlament nie może odwoływać poszczególnych ministrów (zasada odpowiedzialności rządu en bloc).

Najwyższe instancje sądowe to:

Federalny Trybunał Konstytucyjny (Bundesverfassungsgericht),
Federalny Sąd Administracyjny (Bundesverwaltungsgericht),
Trybunał Federalny (Bundesgerichtshof),
Federalny Sąd Pracy (Bundesarbeitsgericht),
Federalny Sąd Socjalny (Bundessozialgericht),
Federalny Trybunał Finansowy (Bundesfinanzhof).

Partie polityczne

System partyjny Niemiec porównawszy chociażby z krajami Europy Zachodniej jest wyjątkowo stabilny i uporządkowany. Wykrystalizowaniu uległ po II wojnie światowej. Partią o najstarszej tradycji jest pochodząca z 1870 r. partia środowiska katolickiego Zentrum (pol. Centrum). Drugą co do wieku partią jest pochodząca z 1875 r. i wyrosła z ruchu robotniczego SPD. Uczestniczyła ona w rządach Republiki Weimarskiej, aż do 1933 roku była najsilniejszą partią niemiecką. Obok SPD do tzw. Volksparteien (partii ogólnonarodowych) należy również chadecja (CDU i CSU). Wykształciła się ona po II wojnie światowej ze środowisk dawnej katolickiej partii "Centrum", poszerzonej o środowiska ewangelickie (CDU jest partią ponadkonfesyjną). Na wzmocnienie jej roli wpłynął długi okres rządów (1949-1969) oraz charyzmatyczni liderzy: Konrad Adenauer, Ludwig Erhard i Jakob Kaiser. W latach 1982-1998 CDU/CSU była znów u władzy stanowiąc główną siłę rządu Helmuta Kohla.

Tradycyjnie rolę języczka u wagi pełnili liberałowie z FDP. Rządzili prawie nieprzerwanie aż do 1998 roku, raz z CDU, raz z SPD - stąd też często nazywani są partią "obrotową". FDP wykształciła się po 1948 roku ze środowisk związanych z przedwojennymi partiami DDP i DVP. Były w niej obecne zarówno elementy wolnomyślicielskie, antyklerykalne jak i nacjonalistyczne (przez pewien czas po wojnie sytuowano FDP "na prawo" od CDU). Z partią związane były takie nazwiska jak pierwszy prezydent RFN Theodor Heuss, jej powojenny lider Erich Mende, przedstawiciele lewego skrzydła Wolfgang Mischnick czy Günter Verheugen. Członkami FDP byli też wieloletni minister spraw zagranicznych RFN Hans Dietrich Genscher (1974-1992), Walter Scheel (1969-74 szef MSZ, prezydent RFN 1974-79) czy Klaus Kinkel (minister sprawiedliwości i spraw zagranicznych w rządzie Helmuta Kohla). FDP miała swój udział w odważnej polityce wschodniej rządu Willego Brandta i Helmuta Schmidta. W 1982 na skutek różnic w pomysłach na politykę gospodarczą i społeczną FDP zrezygnowała z udziału w rządach lewicy i związała się z chadecją. Małżeństwo z CDU, choć niewolne od kłótni i nieporozumień, przetrwało 16 lat.

Od 1998 rolę języczka u wagi spełniała istniejąca od 1979/80 r. partia Zielonych (BÜNDNIS 90/DIE GRÜNEN). Jej przewodniczącym był minister spraw zagranicznych Josef Fischer.

Partią izolowaną na szczeblu ogólnokrajowym jest Die Linkspartei. - następczyni honeckerowskiej SED. W latach 1990-2002 i ponownie od 2005 reprezentowana była w Bundestagu, głównie przez posłów z byłej NRD. W zachodniej części Niemiec nie udało jej się zapuścić korzeni aż do zawarcia koalicji z dysydentami z SPD. PDS krytykowała z pozycji lewicowych rząd Schrödera, zarzuca mu odejście od lewicowych ideałów, które jakoby zawsze bliskie były PDS. Partia Lothara Bisky'ego współrządzi z SPD w dwóch krajach związkowych - Berlinie i Meklemburgii/Pomorzu Przednim.